نهادهای معاهده حقوق بشر
نهادهای معاهده حقوق بشر كميته هايی از كارشناسان مستقل هستند كه بر اجرای معاهدات حقوق بشر سازمان ملل از سوی كشورهای طرف نظارت می كنند. آنها اين كار را با رسيدگی به گزارش های ارائه شده به وسيله كشورهای طرف در مورد اقدامات به عمل آمده برای اجرای مفاد معاهده انجام می دهند. بيشتر نهادهای معاهده حقوق بشر برای دريافت و بررسی شكايت های فردی، صلاحيت دارند در حالی كه تعدادی از آنها می توانند اقدام به تحقيق كنند. يكی از آنها، یعنی كميته فرعی پيشگيری از شكنجه، مأموريت دارد از اماكنی كه ممكن است اشخاص در آنجا از آزادی خود محروم شده باشند به منظور پيشگيری از شكنجه ديدن كند.
آنها چگونه كار می كنند؟
هر كشور طرف علاوه بر تعهد به اجرای مفاد اساسی معاهداتی كه طرف آن است، موظف است درباره اين كه چگونه مفاد معاهده را اجرا كرده ،گزارش های منظم ارائه دهد. نهاد معاهده حقوق بشر مربوطه اين گزارش ها را در حضور هياتی از آن كشور طرف و با در نظر گرفتن همه اطلاعات، از جمله اطلاعات كتبی بيشتر عرضه شده از سوی كشور طرف، و اطلاعات شفاهی ارائه شده در جريان رسيدگی به گزارش، بررسی می كند. كميته ها از كارگزاری های سازمان ملل، نهادهای ملی حقوق بشر و فعالان جامعه مدنی، به ويژه سازمان های غيردولتی، اتحاديه های حرفه ای وموسسات دانشگاهی نيز اطلاعات دريافت می كنند.
نهادهای معاهده حقوق بشر بر مبنای اين فرآيند چيزی را می پذيرند كه معمولا به عنوان « اظهار نظر های نهايی » معروف است، كه به جنبه های مثبت اجرای معاهده به وسيله يك كشور اشاره دارد و زمينه هايی كه نهاد معاهده به كشور فوق توصيه می كند در آن زمينه ها اقدامات بيشتر به عمل آورد. نهادهای معاهده علاوه بر بررسی گزارش های كشورهای طرف وظايف ديگری را برای تقويت اجرای معاهدات انجام می دهند:
• كميته حقوق بشر، كميته حذف تبعيض نژادی، كميته ضد شكنجه، كميته حذف تبعيض عليه زنان، كميته حمايت از حقوق همه كاركنان مهاجر و اعضای خانواده های آنان، كميته حقوق معلولان ، و كميته ناپديد شدن های اجباری)تا سپتامبر 2008 هنوز تشكيل نشده بود( می توانند به شكايت ها يا مراسلات ومكاتبات از افراد يا گروه های افراد در مورد كميته حذف تبعيض نژادی، كميته حذف تبعيض عليه زنان و كميته حقوق معلولان كه ادعا می كنند حقوق آنان به وسيله كشور طرف نقض شده، رسيدگی كنند. پروتكل اختياری ميثاق بين المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی وقتی به اجرا در آید نيز امكان طرح شكايت های فردی را فراهم مي سازد. نهادهای معاهده در چارچوب اين ساز و كارهای شكايت می توانند در موارد اضطراری تدابيری موقتی برای حفظ موقعيتی به عمل آورند تا بتوانند تصميمی نهايی درباره آن موضوع بگيرند.
• كميته ضد شكنجه، كميته حذف تبعيض عليه زنان، كميته حقوق معلولان، و كميته ناپديد شدن های اجباری اگر اطلاعات موثق درباره نشانه های مستند از موارد نقض جدی، شديد يا نظام مند اين معاهدات در يك كشور طرف دريافت كرده باشند، می توانند اقدام به تحقيق كنند.
• كميته حذف تبعيض نژادی، كميته حقوق بشر، كميته ضد شكنجه، كميته حذف تبعيض عليه زنان و كميته كارگران مهاجر روش هايی برای رسيدگی به شكايت ها يا اختلافات بين كشورها دارند؛
• كميته حذف تبعيض نژادی روش هايی مربوط به تدابير هشدار اوليه و اقدام فوری تدوين كرد ه است. نهادهای معاهده حقوق بشر برای ارائه رهنمود اساسی درباره اجرای معاهده، تفسير و نظريه كلی ارائه و درباره مسائل ويژه بحث های موضوعی برگزار می كنند.
چگونگی دسترسی و كار با نهادهای معاهده حقوق بشر
كار با نهادهای معاهده حقوق بشر روشی موثر برای جامعه مدنی بوده تا به تحقق حقوق بشر و تدوين تدابير و مقررات حقوق بشر كمك شود.
چند راه وجود دارد كه جامعه مدنی می تواند با استفاده از آنها با مجموعه نظام نهادهای معاهده حقوق بشر مشاركت و همكاری ، و در عين حال ترتيبات ويژه هر نهاد معاهده را رعايت كند، براي مثال:
• حمايت از تصويب يك معاهده؛
• نظارت بر متابعت كشورهای طرف از تعهدات خود در زمينه دادن گزارش؛
• تسليم اطلاعات و مطالب مكتوب به نهادهای معاهده حقوق بشر، از جمله از طريق گزارش های كتبی؛
• مشاركت در جلسات نهاد معاهده حقوق بشر به عنوان ناظر يا از طريق ارائه نظرات شفاهی، با توجه به مقررات
هر نهاد معاهده حقوق بشر؛
• پيگيری اظهارنظرهای نهايی نهادهای معاهده حقوق بشر؛
• تسليم شكايت فردی به نهادهای معاهده حقوق بشر (كميته حقوق بشر، كميته حذف تبعيض عليه زنان، كميته
ضد شكنجه، كميته حذف تبعيض نژادی، و كميته كارگران مهاجر)؛
• ارائه اطلاعات براي تهيه سوال های محرمانه (كميته ضد شكنجه و كميته حذف تبعيض عليه زنان)؛
• ارائه اطلاعات برای هشدار زود هنگام و رويه های فوری (كميته حذف تبعيض نژادی)؛ و
• دادن گزارش هايی به كميته های مشترك سالانه نهادهای معاهده حقوق بشر.
تماس با نهادهای معاهده حقوق بشر
با همه كميته ها می توان از طريق دفتر كميساريای عالی حقوق بشر سازمان ملل در ژنو تماس گرفت.
[Name of the committee]
c/o Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights
Palais des Nations
8–14, avenue de la Paix
CH–1211 Geneva 10 – Switzerland
Fax: +41 (0)22 917 90 29